Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος ήταν ζωγράφος, γλύπτης και αρχιτέκτονας της ισπανικής Αναγέννησης. Είναι γνωστός και με το όνομα Ελ Γκρέκο (ο Έλληνας). Γεννήθηκε πιθανότατα το 1541 στο Ηράκλειο της βενετοκρατούμενης Κρήτης και πέθανε στο Τολέδο το 1614. Οι γονείς του ήταν εύποροι και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι είχε τη δυνατότητα να σπουδάσει βυζαντινή ζωγραφική. Εκπαιδεύτηκε ως αγιογράφος και επίσης μελέτησε τα αρχαία ελληνικά και κλασσικά γράμματα. Το 1567 πήγε στην Βενετία. για να συνεχίσει τις σπουδές του. Εκεί, προσπάθησε να ακολουθήσει μεγάλους ζωγράφους όπως ο Τιτσιάνο και ο Τιντορέττο. Ακόμα, εκεί σταμάτησε να ζωγραφίζει σε ξύλο και άρχισε να ζωγραφίζει σε μουσαμά ( τεχνική της ελαιογραφίας). Το 1570 έφυγε από τη Βενετία και πήγε στη Ρώμη . Εκεί απέκτησε μεγάλο κύκλο γνωριμιών και απέκτησε τέτοια σιγουριά για τον εαυτό του, ώστε να πει ότι αν καταστρέφονταν οι τοιχογραφίες της Καπέλα Σιξτίνα που είχε φτιάξει ο Μιχαήλ Άγγελος, εκείνος θα μπορούσε να κάνει καλύτερες. Αυτό θεωρήθηκε βλασφημία και επιτάχυνε την απόφασή του να εγκαταλείψει τη Ρώμη.
Έτσι ο Δομήνικος πήγε αρχικά στη Μαδρίτη το 1576 και τον επόμενο χρόνο στο Τολέδο. Η τέχνη του έφτασε στην κορύφωσή της στην Ισπανία. Διακόσμησε με πίνακες το ναό του Άγιου Δομήνικου, το ανάκτορο του Εσκοριάλ και τη μητρόπολη του Τολέδο. Στην Ισπανία δημιουργεί την προσωπική του ιδιόμορφη τεχνοτροπία και επιβάλλει μία νέα αισθητική η οποία προκαλεί αντιδράσεις στην εποχή του αλλά και προβληματίζει τους μελετητές που προσπαθούν να τον κατατάξουν σε μία σχολή.
Το 1578 είναι μία σημαντική χρονιά για το Θεοτοκόπουλο. Απέκτησε το πρώτο και μοναδικό παιδί του, τον Χόρχε Μανουέλ. Η σύντροφός του ήταν η δόνα Χερονίμα που την ζωγράφισε στην προσωπογραφία ¨Η κυρία με την ερμίνα”. Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος πέθανε στις 7 Απριλίου 1614 σε ηλικία 73 ετών και τάφηκε στο ναό του Άγιου Δομήνικου στο Τολέδο.
Για πολλά χρόνια το έργο του έμεινε στην αφάνεια. Οι πίνακές του σε εκκλησίες και παλάτια της Ιταλίας και της Ισπανίας θεωρούνταν από τον απλό κόσμο, έργα ενός τρελού .Το έργο του άρχισε να αναγνωρίζεται στις αρχές του εικοστού αιώνα και σήμερα θεωρείται ένας από τους κορυφαίους εικαστικούς καλλιτέχνες όλων των εποχών. Τα έργα του κοσμούν τα μεγαλύτερα μουσεία και ιδιωτικές συλλογές. Στην Ελλάδα υπάρχουν μόνο έξι έργα του «Ο Άγιος Λουκάς ζωγραφίζει την Παναγία» και «Η Προσκύνηση των Μάγων» (Μουσείο Μπενάκη), «Στέψη της Θεοτόκου» και «Η Συναυλία των Αγγέλων» (Εθνική Πινακοθήκη), «Βάπτιση του Χριστού» και «Άποψη του Όρους και της Μονής Σινά» (Ιστορικό Μουσείο Κρήτης). Μεγάλοι ζωγράφοι του εικοστού αιώνα όπως ο Πωλ Σεζάν και ο Πάμπλο Πικάσο επηρεάστηκαν αρκετά από τον Ελ Γκρέκο.
